برای ارائه تعریفی مطابق با وضعیت جاری قوانین مالیاتی میبایست مالیاتهای مستقیم را مالیاتی دانست که «غالباً» - نه در تمامی موارد به شکل مستقیم از خود مودی دریافت می شود. و مالیات های غیر مستقیم را نیز ناظر بر مواردی دانست که دریافت آن در غالب موارد به کمک واسطه انجام می پذیرد و پدیده انتقال مالیات را در آن مشاهده میکنیم. بر این اساس، معیار انتقال مالیات» به عنوان معیار متداول - و نه همیشگی - در تقسیم بندی مالیات ها در نظر گرفته می شود.

مزایا و معایب مالیات‌های مستقیم و غیرمستقیم از منظر عدالت و کارایی

مالیات‌های مستقیم و غیرمستقیم هر کدام مزایا و معایبی دارند که بر اساس معیارهای مختلفی مانند عدالت، هوشیارسازی مؤدیان، سهولت وصول، و توزیع درآمد قابل ارزیابی هستند. در این مقاله، این دو نوع مالیات را از جنبه‌های کلیدی مقایسه کرده‌ایم.

۱. عدالت در مالیات‌گیری: کدام یک منصفانه‌تر است؟

مالیات‌های مستقیم (مانند مالیات بر درآمد مشاغل و اجاره املاک) با در نظر گرفتن توان پرداخت مؤدی طراحی شده‌اند. در این سیستم، نرخ مالیات با افزایش درآمد، بیشتر می‌شود که نشان‌دهنده عدالت عمودی است.

مالیات‌های غیرمستقیم (مانند مالیات بر مصرف) بر اساس میزان خرید کالاها و خدمات اخذ می‌شوند. از آنجا که مصرف تا حدی نشان‌دهنده قدرت اقتصادی افراد است، می‌توان آن را عادلانه دانست. با این حال، ممکن است خانوارهای کم‌درآمد با مصرف بالا تحت فشار قرار گیرند. به همین دلیل، معافیت مالیاتی کالاهای اساسی برای کاهش بار مالیاتی این گروه در نظر گرفته شده است.

۲. هوشیارسازی مؤدیان: آگاهی بیشتر، مسئولیت بیشتر

در مالیات مستقیم، مؤدی به‌وضوح می‌داند که چه مقدار مالیات می‌پردازد و این موضوع باعث می‌شود انتظار بهره‌مندی بیشتری از خدمات دولتی داشته باشد.

اما در مالیات غیرمستقیم، مالیات به‌صورت غیرمستقیم و از طریق قیمت کالاها دریافت می‌شود، بنابراین مؤدی کمتر متوجه بار مالیاتی خود می‌شود.

۳. سهولت وصول مالیات: دردسر کمتر برای مؤدیان و دولت

مالیات غیرمستقیم (مانند مالیات بر ارزش افزوده) ممکن است برای تولیدکنندگان، واردکنندگان و توزیع‌کنندگان دردسرساز باشد، زیرا نیاز به تشریفات اداری برای انتقال مالیات از مصرف‌کننده به سازمان امور مالیاتی دارد.

اما مالیات‌های مستقیم معمولاً ساده‌تر هستند و مؤدی مستقیماً با سازمان مالیاتی در ارتباط است.

۴. توزیع درآمد مالیاتی: سهم شهرداری‌ها و دهیاری‌ها

در مالیات مستقیم، تمام مبلغ دریافتی به سازمان امور مالیاتی تعلق می‌گیرد.

اما در مالیات غیرمستقیم (مانند مالیات بر ارزش افزوده)، بخشی از درآمدها به شهرداری‌ها و دهیاری‌ها اختصاص می‌یابد که به توزیع عادلانه‌تر منابع کمک می‌کند.

نتیجه‌گیری:

هر دو نوع مالیات مزایا و معایب خود را دارند. مالیات‌های مستقیم منصفانه‌تر هستند اما ممکن است وصول آن‌ها سخت‌تر باشد. در مقابل، مالیات‌های غیرمستقیم درآمد پایدارتری برای دولت ایجاد می‌کنند اما ممکن است فشار بیشتری بر اقشار کم‌درآمد وارد کنند. ترکیب هوشمندانه این دو نظام مالیاتی می‌تواند به تحقق عدالت مالیاتی و کارایی اقتصادی کمک کند.