انواع مرخصی ها در قانون کار

مرخصی‌ها از جمله حقوق قانونی کارکنان در قانون کار ایران هستند که در شرایط خاصی به آن‌ها تعلق می‌گیرند. انواع مختلف مرخصی‌ها، شرایط استفاده از آن‌ها، نرخ‌ها، و مواعید مربوط به آن‌ها در قانون کار و آیین‌نامه‌های مربوطه به‌طور مشخص تعریف شده است. در ادامه، به تفکیک انواع مرخصی‌ها، شرایط، نرخ‌ها، و آیین‌نامه‌های مربوطه پرداخته شده است.

مرخصی سالیانه (مرخصی عادی)

ماده ۶۵ قانون کار: طبق این ماده، کارگر حق دارد به‌ازای هر سال کار، ۳۰ روز مرخصی با حقوق دریافت کند.

• متن ماده 65 - "هر کارگر پس از یک سال کار، حق استفاده از ۳۰ روز مرخصی با حقوق را دارد. این مرخصی باید به‌طور سالیانه به کارگر داده شود و باید از سوی کارفرما قابل استفاده باشد."

شرایط و توضیحات ماده 65 قانون کار:

مرخصی سالیانه به‌طور معمول باید در یک سال کاری (۱۲ ماه از تاریخ شروع کار) استفاده شود.

کارگر و کارفرما می‌توانند زمان استفاده از مرخصی را توافق کنند.

اگر کارگر از مرخصی سالیانه خود استفاده نکرده باشد، پول مرخصی به او پرداخت می‌شود، به‌شرطی که مدت قرارداد یا شرایط خاص دیگری نباشد.

مسئول پرداخت: کارفرما موظف به پرداخت حقوق مرخصی است.

مثال برای مرخصی عادی (سالیانه):

اگر یک کارگر دارای ۳۰ روز مرخصی با حقوق باشد و حقوق ماهانه‌اش ۶ میلیون تومان باشد، برای ۳۰ روز مرخصی باید معادل ۶ میلیون تومان پرداخت شود.

مرخصی استعلاجی (بیماری)

ماده ۶۲ قانون کار: طبق این ماده، در صورتی که کارگر به علت بیماری یا حادثه قادر به انجام کار نباشد، می‌تواند از مرخصی استعلاجی استفاده کند.

• متن ماده 62 - "چنانچه کارگر به علت بیماری یا حادثه به پزشک مراجعه کند و مستندات پزشکی لازم را داشته باشد، کارفرما باید مرخصی استعلاجی او را تأمین کند."

شرایط و توضیحات ماده 62 قانون کار:

برای استفاده از مرخصی استعلاجی، کارگر باید مدارک پزشکی معتبر ارائه دهد.

مدت زمان مرخصی استعلاجی به مدت بیماری بستگی دارد، ولی معمولاً در سه ماه اول باید حقوق کامل پرداخت شود.

پس از این مدت، ممکن است در صورت نیاز به درمان‌های طولانی، درصدی از حقوق (معمولاً تا ۷۰٪) برای کارگر در نظر گرفته شود.

مسئول پرداخت: کارفرما باید هزینه مرخصی استعلاجی را پرداخت کند، مگر اینکه بیمه تأمین اجتماعی مسئولیت پرداخت را برعهده بگیرد.

مثال برای مرخصی استعلاجی:

اگر کارگری به مدت ۵ روز به دلیل بیماری مرخصی استعلاجی گرفته و حقوق روزانه او ۲۰۰,۰۰۰ تومان باشد، کارفرما باید ۱ میلیون تومان برای این مدت به او پرداخت کند.

مرخصی زایمان

• مدت مرخصی زایمان ۹ ماه است
• همه خانم‌های شاغل می‌توانند از مرخصی زایمان استفاده کنند؛
• کمک‌هزینه بارداری در شرکت‌های خصوصی طبق قوانین تأمین اجتماعی است و در بعضی از شرکت‌های دولتی هم طبق قوانین همان شرکت پرداخت می‌شود؛
• مرخصی بارداری جزء سابقه افراد حساب می‌شود؛
•  حقوق مرخصی زایمان کارمندان رسمی طبق مقررات قانون تأمین اجتماعی پرداخت می‌شود؛ همچنین در این مدت پاداش و عیدی نیز به مادرهای تحت پوشش بیمه تعلق می‌گیرد؛
• دوره مرخصی زایمان جزء ایام تعلیق از کار حساب می‌شود، یعنی بعد از مرخصی کارمندهای زن می‌توانند به سرکار خودشان برگردند.

شرایط و توضیحات مرخصی زایمان:

مدت زمان مرخصی زایمان برای زنان کارگر، ۹۰ روز (۳ ماه) با حقوق کامل است.

در صورتی که زن کارگر بخواهد مدت بیشتری مرخصی بگیرد، باید از مرخصی سالیانه یا بدون حقوق استفاده کند.

مسئول پرداخت: در دوران ۹۰ روز مرخصی زایمان، حقوق کامل از سوی کارفرما پرداخت می‌شود.

مثال برای مرخصی زایمان:

یک زن کارگر که حقوق ماهانه‌اش ۵ میلیون تومان است، می‌تواند برای مرخصی زایمان خود ۵ میلیون تومان برای هر ماه دریافت کند و کل مدت مرخصی زایمان ۳ ماه است.

مرخصی بدون حقوق

ماده ۶۶ قانون کار: طبق این ماده، اگر کارگری بخواهد مرخصی بدون حقوق بگیرد، کارفرما باید با درخواست او موافقت کند.

• متن ماده 66 - "کارگر می‌تواند درخواست مرخصی بدون حقوق دهد. در این صورت، کارفرما موظف به قبول درخواست مرخصی خواهد بود، ولی هیچ‌گونه حقوقی به او پرداخت نخواهد شد."

شرایط و توضیحات ماده 66 قانون کار:

کارگر می‌تواند بدون هیچ‌گونه پرداختی، درخواست مرخصی بدون حقوق دهد.

معمولاً برای مدت زمان کوتاهی و در شرایط خاص مانند سفرهای طولانی، کارگر از این نوع مرخصی استفاده می‌کند.

مسئول پرداخت: کارفرما هیچ‌گونه مبلغی برای مرخصی بدون حقوق به کارگر پرداخت نمی‌کند.

مثال برای مرخصی بدون حقوق:

اگر کارگری برای مدتی یک هفته‌ای مرخصی بدون حقوق بگیرد، هیچ‌گونه پرداختی به او انجام نمی‌شود.

مرخصی آموزشی

آیین‌نامه مرخصی آموزشی: در برخی موارد، کارگران می‌توانند برای حضور در دوره‌های آموزشی به مدت محدود از مرخصی استفاده کنند. در این زمینه آیین‌نامه‌ای وجود دارد که شرایط استفاده از مرخصی آموزشی، پرداخت حقوق و مدت زمان استفاده از آن را تعیین می‌کند.

شرایط و توضیحات استفاده از مرخصی آموزشی:

کارگر باید در دوره‌های آموزشی مفید برای شغل خود شرکت کند.

مدت مرخصی آموزشی معمولاً محدود است و ممکن است از مرخصی سالیانه یا بدون حقوق استفاده شود.

مسئول پرداخت: کارفرما یا سازمان مربوطه به ازای مدت دوره آموزشی ممکن است حقوق پرداخت کند.

نتیجه‌گیری:

مرخصی‌ها برای کارگران طبق قانون کار به‌طور دقیق تعیین شده است. شرایط مختلفی برای مرخصی‌ها وجود دارد که شامل مرخصی سالیانه (۳۰ روز)، مرخصی استعلاجی، مرخصی زایمان، مرخصی بدون حقوق و مرخصی آموزشی می‌شود.

مسئول پرداخت به‌طور کلی کارفرما است، مگر در مواردی که بیمه تأمین اجتماعی یا دیگر ارگان‌ها مسئولیت پرداخت را بر عهده بگیرند.